Cele prawnej ochrony pracy 

Prawna ochrona pracy jest zespołem norm prawnych, których celem jest zapewnienie osobom pracującym ochronę praw pracowniczych oraz bezpieczeństwa i zdrowia w czasie wykonywania obowiązków. Przy takim rozumieniu tego pojęcia przedmiotem ochrony pracy jest niedopuszczenie do szkodliwego oddziaływania na zdrowie i życie pracownika przez środowisko, w którym funkcjonuje.  

Systemy ochrony pracy 

System ochrony pracy ma w Polsce dwa rodzaje. Są to system organizacyjny i system prawny. Ten pierwszy obrazuje organizację i organy, które uczestniczą w realizowaniu zadań z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz w ich kształtowaniu. Drugi jest integralną częścią prawa pracy; pokazuje obowiązujące normy prawne oraz ich usytuowanie w źródłach prawa, które dotyczą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. 

System prawny posiada swoje źródła prawa. Są nimi Kodeks Pracy oraz Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. 

Rozumienie ochrony pracy 

Ochronę pracy można rozumieć na dwa sposoby ze względu na zakres podmiotowy tego pojęcia: 

  • rozumienie węższe – obejmujące ochronę prac oraz gwarantujące zdrowie i bezpieczeństwo, 
  • rozumienie szersze – obejmujące ochronę prac wykonywanych przez młodych i kobiety. 

Ochrona pracy jako prawo i obowiązek 

kodeks pracy

Wacław Szubert, polski ekonomista, zastępca dyrektora Departamentu Pracy i Opieki Społecznej Delegatury Rządu na Kraj od połowy 1943 roku, uważał, że ochrona pracy jest zbiorem systemów (środków prawnych, organizacyjnych, ekonomicznych i technicznych), które służą zapewnieniu zatrudnionym ochrony zdrowia i bezpieczeństwa w czasie wykonywanych czynności. Jednocześnie ten system jest rozumiany jako zbiór jednostek, które są uporządkowane i tworzą całość organizacyjną, służąc jednemu celowi. 

Według artykułu 66 ust. 1 ,,Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa”. Na podstawie tych słów każdy pracodawca ma nakaz zapewnienia wyżej wspomnianych warunków przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki w celu ochrony zdrowia i życia pracowników w czasie pracy. Realizując ten obowiązek wykonuje właściwe działania organizacyjne, egzekucyjne i majątkowe w dziedzinie BHP. 

Jako podstawowy akt prawny, który mówi o prawie do higienicznych warunków pracy gwarantujących bezpieczeństwo, uznaje się Konstytucję RP. Według Artykułu 66. w niej zawartego, każdy pracownik te prawo posiada. O sposobie realizacji tego prawa można przeczytać w ustawie. 

Kodeks Pracy stanowi ustawę, która określa, jakie obowiązki i prawa dotyczą obywateli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. W Artykule 207. możemy przeczytać, że pracodawca jest odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy; zobowiązuje się chronić życie i zdrowie osób, które zatrudnia, organizując im bezpieczne i higieniczne warunki pracy, umiejętnie wykorzystując osiągnięcia nauki i techniki. 

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

Szczególnie ważnymi obowiązkami pracodawcy są: 

  • zapewnienie wykonanych zaleceń oraz nakazów, decyzji i wystąpień organów nadzoru nad warunkami pracy, 
  • zorganizowanie pracy w sposób, który zapewnia bezpieczeństwo i higienę, 
  • zapewnienie przestrzegania przepisów BHP i wydawanie poleceń usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolowanie wykonywania tych poleceń. 

Bezpieczna i higieniczna praca jest obowiązkiem: 

  • realnym, 
  • niepodzielnym, 
  • bezwzględnym i powszechnym, 
  • bezwarunkowym, 
  • podwójnie zakwalifikowanym. 

Pracownik, który nie ma zapewnionych powyższych punktów, związanych z bezpieczną pracą w warunkach higienicznych, ma następujące prawa: 

  • Prawo powstrzymania się od pracy niebezpiecznej (na podstawie Artykułu 210. Kodeksu Pracy), 
  • Prawo natychmiastowego rozwiązania stosunku pracy (na podstawie Artykułu 55. § 1 Kodeksu Pracy), 
  • Prawo wszczęcia do odpowiedniego organu postępowania sądowego, interwencyjnego i skargowego związku zawodowego.